He korero whakarapopoto
Ngā reta me ngā niupepa
Nā ngā mihinare i ako te Māori ki te tuhi, ā, taro kau iho ka naomia te pene, ka whakairotia te pepa ki te kupu kōrero. I tuhi rātou ki ngā kaitōrangapū, me Kuini Wikitōria, me kore e huri te titiro ki ngā ture tāmi a te kāwanatanga. Ka tuhi reta anō te Māori ki ngā niupepa e pā ana ki te whenua, ki te pakanga me te Kīngitanga. Nō te kapohanga ake i ngā niupepa, ka whai reo te Māori ki te ao.
Ngā kōrero tuku iho
I ngā tau i waenganui o te rautau 1800 ka tīmata te Māori ki te tuhi i āna kōrero tuku iho. Ko te nuinga i whakatakoto kōrero ki te Journal of the Polynesian Society. He nui hoki ngā kōrero i tuhia e ngā Pākehā.
Ngā tuhinga ngaio
I te mutunga o te rautau 1800, ka whakaputaina e Āpirana Ngata rāua ko Te Rangi Hīroa ngā tuhinga o ngā hui a te rōpū tauira o Te Aute. I muri mai he huhua ngā tuhinga i puta i a rāua e pā ana ki te ahurea Māori. I ako a Mākereti Papakura i te mātauranga tikanga tangata ki te Whare Wānanga o Oxford ki Ingarangi. Nāwai ka whakaputa murimatetia tāna pukapuka a The old-time Maori.
Nāwai rā ka hua ake ngā ihumanea pērā i a Maharaia Winiata rātou ko Bruce Biggs ko Linda Tuhiwai Smith. I ngā tau 2000, ka tipu haere tonu ngā rangahau me ngā tuhinga mātauranga.
Ngā whakamāramatanga reo
I te puku o te rautau 1900 ka whakahoutia te whakamāoritanga o te Paipera i whakamāoritia i te rautau 1800. Nā tētahi atu komiti i whakahou i te papakupu o Wiremu. Nō te tau 1993 ka whakaputaina te papakupu a Ngata.
Nā Pei Te Hurinui Jones i whakamāori ētahi o ngā whakaari a Rūrūtao.
Te porotēhi
I hua ake ngā tuhinga pono i ngā mautohe a te iwi Māori i ngā tekau tau 1970 me 1980. Ko ētahi pukapuka i puta i tērā wā ko Maori sovereignty, nā Donna Awatere, te kohinga whakaaro e pā ana ki te Tiriti o Waitangi, nā Hugh Kāwharu me Ka whawhai tonu mātou: struggle without an end, nā Ranginui Walker. He kairīpoata hoki a Walker mō ngā maheni o New Zealand Listener me Metro.
Ngā Hautaka
Mai i te tekau tau 1980 ka whakauruhia ki roto i Ngā tāngata taumata rau ngā hautaka a ngāi Māori. Ko te nuinga he mea tuhi e ngā uri tonu. Nā Bradford Haami i tuhi te hautaka o tōna tipuna mō Tākuta Golan Maaka, nā Ranginui Walker i tuhi te hautaka o Āpirana Ngata, ā, nā Tania Ka’ai i tuhi te hautaka o te kaitito, o Ngoi Pēwhairangi.